„Miasto idealne”
Pierwsze lata Nowej Huty na fotografiach Henryka Makarewicza i Wiktora Pentala
wernisaż wystawy:
10 listopada 2023, godz. 18:00
wystawa czynna
od 11 listopada 2023 do 31 marca 2024
godziny otwarcia:
poniedziałek-piątek 17:00-20:00
sobota-niedziela 10:00–20:00
Kurator: Łukasz Trzciński
Scenografia: Zbigniew Prokop
Fotografie Henryka Makarewicza (1917-1984) i Wiktora Pentala (1920-2013) to wielopłaszczyznowy zapis pierwszych lat Nowej Huty (1949-1970), miasta pomyślanego i realizowanego jako całościowy koncept architektoniczny i społeczny.
Dalekie od dosłowności, ikoniczne obrazy Wiktora Pentala i Henryka Makarewicza tworzą wizualne DNA Nowej Huty, stanowiąc nie tyle wielopłaszczyznowy zapis pierwszych jej lat, ile przepustkę do rozumienia doświadczenia modernizmu i nowoczesności, jak również działań badawczych wobec jej naczelnego medium – fotografii.
Kolekcja Miasto Idealne, oparta na selekcji kluczowych fotogramów obu autorów zderza dwie perspektywy: miasta pomyślanego od podstaw, jako laboratorium urbanistyczno- architektoniczne i społeczne, stanowiące wypadkową nieskończonej liczby wcześniejszych scenariuszy miejskich – z jego reprezentacją, rozłożoną na szereg spojrzeń: stricte dokumentalne, humanistyczne, propagandowe, prywatne.
Zaplątane nie tylko w kolejne użyteczności, ale i bezpośrednio w rewir sztuki. Jako esencjonalny powidok równoległych im trendów wizualnych stanowią świadectwo angażowania medium fotografii na potrzeby przedsięwzięcia nowoczesności a za tym – klucze do jej zrozumienia.
Wystawa „Miasto Idealne” w Domu Utopii to pierwszy pokaz oryginalnych prac obu autorów w miejscu ich powstawania.. Ich kultowe już fotografie, spopularyzowane i sproblematyzowane szeroko za sprawą opiekującej się zbiorem od 2006 r. Fundacji Imago Mundi, stają się konsekwentnie przedmiotem zainteresowania międzynarodowych badaczek i badaczy (historyków sztuki, historyków, socjologów, etnografów, kuratorów) jak i artystów współczesnych. Same fotografie wciąż nie są jednak fizycznie dostępne dla szerokiego odbiorcy w miejscu ich powstawania, którego bezpośrednio dotyczą i złożoność tłumaczą.
Rezerwacje na oprowadzania przyjmujemy pod adresem rezerwacja@domutopii.pl Dodatkowe terminy dla grup po wcześniejszym uzgodnieniu.
Sfinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Gminy Miejskiej Kraków.
Michał Wiśniewski – historyk architektury, absolwent historii sztuki i architektury. Pracownik Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie i Międzynarodowego Centrum Kultury. Stypendysta Fulbrighta. Autor lub współautor wielu publikacji naukowych i popularyzatorskich poświęconych architekturze Krakowa i Polski XIX i XX wieku, między innymi monografii krakowskich architektów Ludwika Wojtyczki, Adolfa Szyszko-Bohusza, Witolda Cęckiewicza i Tomasza Mańkowskiego. Członek zarządu Fundacji Instytut Architektury. Współautor wystaw, publikacji i projektów tworzonych przez zespół Instytutu Architektury, m.in. strony internetowej Krakowski Szlak Modernizmu (
https://szlakmodernizmu.pl/).
Wojciech Nowicki – pisarz, eseista, kurator wystaw fotograficznych. Jego książka
Dno oka. Eseje o fotografii (2010) znalazła się w finale Nagrody Literackiej Nike 2011, otrzymała nagrodę Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek. Wydane w 2013 roku
Salki otrzymały Nagrodę Literacką Gdynia w kategorii esej i były nominowane do Jan Michalski Prize for Literature. Opublikował także
Odbicie (2015), zbiór esejów o portrecie w fotografii. Esej poświęcony fotografii z okresu pierwszej wojny światowej
Tuż obok (2018) został nominowany do nagrody „Pióro Fredry 2018”. Opublikował także
Cieśniny (2019), nominowane do Nagrody Literackiej Gdynia i Jan Michalski Prize for Literature, po ich wydaniu otrzymał Nagrodę im. Juliana Tuwima za całokształt twórczości. Jest także autorem monografii fotograficznych, m.in.
Jerzy Lewczyński. Pamięć obrazu (2012),
Zofia Rydet. Zapis socjologiczny (2017),
Plewiński. Na scenie (2018),
Plewiński. Reportaż (2021). Przez kilkanaście lat pisał do „Gazety Wyborczej w Krakowie” recenzje z krakowskich restauracji, opublikował ich ponad pół tysiąca. Publikuje m.in. w „Książkach. Magazynie do czytania”, „Piśmie”, „
dwutygodniku.pl”. Jako kurator jest autorem ponad sześćdziesięciu wystaw w kraju i za granicą. Mieszka w Krakowie, ma żonę i córkę.
Łukasz Trzciński – w latach 1990-2005 aktywny jako dokumentalista w nurcie fotografii humanistycznej, dokumentując transformację systemową jak i tło społeczne konfliktów wojennych przełomu tysiącleci, m.in.: Bliski Wschód, Afganistan, Irak. Jego prace otrzymały kilkadziesiąt głównych nagród za fotografię prasową i dokumentalną. Wychodząc z pozycji dokumentalisty, w miarę wieloletniej pracy z zaangażowanym obrazem fotograficznym, odrzucił własną praktykę fotograficzną na rzecz analitycznej pracy z medium, które staje się punktem wyjścia do szerszej refleksji wokół przemian politycznych, ekonomicznych i kulturowych. Ostatnio szczególną uwagę poświęca strategiom zarządzania pamięcią poprzez obraz, jak i pracy z pamięcią sztuki. Prowadzi Fundację Imago Mundi (obraz świata / świat w obrazie), aktywną wyjściowo w polu medium fotografii (m.in. współorganizacja festiwalu Miesiąc Fotografii w Krakowie 2006-2010), od 2010 rozwijającą praktykę w szeroko ujętym polu sztuki współczesnej, poprzez inicjowanie oraz kompleksowe wdrażanie szeroko zakrojonych, międzynarodowych programów współpracy środowiskowo-instytucjonalnej z pola sztuki współczesnej opartych w dużej mierze na formacie rezydencji artystycznych, m.in. Projekt Metropolis (2011-2015) czy Place called Space (2014- ). Od 2006 r. sprawuje opiekę nad zbiorem Henryka Makarewicza i Wiktora Pentala, odpowiada za jego kompleksowe opracowanie, kontekstualizację oraz popularyzację w międzynarodowym wymiarze.
Kacper Kępiński – architekt, krytyk architektury, kurator wystaw architektonicznych. Kierownik Działu Projektów Zewnętrznych i Wystaw w Narodowym Instytucie Architektury i Urbanistyki. Członek rady fundacji Instytut Architektury, stały współpracownik kwartalnika „Autoportret. Pismo o dobrej przestrzeni” oraz redaktor portalu Architektura & Biznes. Kurator wystaw, m.in. „Ściana Wschodnia. Architektura Zbigniewa Karpińskiego” i „Antropocen”. Autor przewodnika „Ruch tektoniczny” po powojennej architekturze województwa świętokrzyskiego. Współprowadzi zajęcia z projektowania na Wydziale Architektury VUT w Brnie, dotyczące inkluzywnej architektury mieszkaniowej.
fot. Henryk Makarewicz, Dni Sportu i Młodości 1965 / Kolekcja Fundacji Imago Mundi
